ရွှေတိဂုံကုန်းတော်ပေါ်ကသင်္ချိုင်းတစ်ခုအကြောင်း

Unicodeရွှေတိဂုံကုန်းတော်ပေါ်ကသင်္ချိုင်းတစ်ခုအကြောင်း“ရွှေတိဂုံ”မြန်မာနိုင်ငံသူနိုင်ငံသားတို့ရဲ့အထွတ်အမြတ်ထားရာနေရာ၊မြန်မာကိုကမ္ဘာကသိစေခဲ့တဲ့နေရာတစ်ခု၊ဒီလိုနေရာတစ်ခုဟာတစ်ချိန်ကမြန်မာလူမျိုးတို့ရဲ့စက်ဆုပ်ရွံရှာဖွယ်လို့သတ်မှတ်ခဲ့တဲ့သင်္ချိုင်းနယ်မြေတစ်ခုဖြစ်ခဲ့တယ်လို့ပြောလိုက်ရင်စာဖတ်သူတို့စိတ်အနှောက်အယှက်ဖြစ်သွားမလားတော့မသိပါ။ဒါပေမဲ့ဟုတ်ပါတယ်၊ရွှေတိဂုံကုန်းတော်ဟာတစ်ချိန်ကသင်္ချိုင်းတစ်ခုဖြစ်ခဲ့ဖူးပါတယ်။အတိတ်ကိုပြန်ကောက်ရရင်၁၈၂၄ခုနှစ်ဒီဇင်ဘာလ၁ရက်နေ့ပထမအင်္ဂလိပ်-မြန်မာစစ်ပွဲကာလရန်ကုန်စစ်မျက်နှာမှာမြန်မာတွေရဲ့သူရဲကောင်းကြီးဖြစ်ဦးဖြစ်တဲ့စစ်သူကြီးသတိုးသုဓမ္မမဟာဗန္ဒုလဦးဆောင်တဲ့မြန်မာတပ်တွေနဲ့ဗိုလ်ချုပ်ကြီးဆာအာချီဘော်ကင်းဘဲလ်ရဲ့ဗြိတိသျှတပ်တွေပထမဦးဆုံးအကြိမ်နဲ့အပြင်းထန်ဆုံးတိုက်ခိုက်ခဲ့တဲ့စစ်မျက်နှာတစ်ခုအကြောင်းကိုပြန်လည်ပြောပြရမှာပါ။အဲ့ဒါကတော့ရွှေတိဂုံတိုက်ပွဲပါပဲ၊အဲ့ဒိနေ့မတိုင်ခင်ကစစ်သူကြီးမဟာဗန္ဒုလဟာအနောက်ဘက်စစ်မျက်နှာဖြစ်တဲ့ရခိုင်မှာအင်္ဂလိပ်တွေကိုအောင်ပွဲဆင်နေခဲ့ပြီးရန်ကုန်ကိုရုတ်တရက်သိမ်းပိုက်လိုက်တဲ့ဗြိတိသျှတပ်တွေကြောင့်ရန်ကုန်ကိုအပြင်းအထန်ချီတက်လာခဲ့ပြီးရန်ကုန်ကိုသိမ်းပိုက်ထားတဲ့ဗြိတိသျှတပ်တွေကိုရင်ဆိုင်ဖို့အစီအစဉ်တွေရေးဆွဲနေခဲ့ပြီးဗြိတိသျှတို့ဘက်ကလဲနာမည်ကျော်မဟာဗန္ဒုလကိုရင်ဆိုင်ဖို့ရွှေတိဂုံတပ်ကိုအင်အားဖြည့်တင်းနေတဲ့အချိန်ပါ။ဒီလိုနဲ့၁၈၂၄ခုနှစ်ဒီဇင်ဘာလ၁ရက်နေ့နံနက်ပိုင်းမှာတော့မြန်မာတပ်တွေဟာရွှေတိဂုံဘုရားကုန်းတော်ရဲ့မြောက်ဘက်မုခ်မှာတပ်စွဲထားတဲ့အင်္ဂလိပ်တပ်ကိုရင်ဆိုင်ဖို့မျက်နှာချင်းဆိုင်တပ်စွဲထားလိုက်ပါတယ်။ဒီဇင်ဘာလ၂ရက်နေ့နဲ့၃ရက်နေ့တွေမှာမြန်မာတပ်တွေရဲ့တပ်မှူးဗိုလ်ချုပ်မဟာမင်းလှရာဇာဦးဆောင်တဲ့မြန်မာတပ်တွေဟာရွှေတိဂုံကုန်းတော်ကိုသိမ်းပိုက်နိုင်ဖို့သမိုင်းဝင်တိုက်ပွဲကြီးကိုစတင်ဆင်နွဲပါတော့တယ်။အဲ့ဒိတိုက်ပွဲကတော့မြန်မာသမိုင်းနဲ့ဗြိတိသျှတို့ရဲ့သမိုင်းစာမျက်နှာတွေမှာအကျယ်တဝင့်ရေးထိုးခဲ့ကြတဲ့သွေးဆေးကန်တိုက်ပွဲကြီးပဲဖြစ်ပါတယ်။ဒီဇင်ဘာလ၅ရက်နေ့မှာတော့ဗိုလ်မှူးဆေးနဲ့ဗိုလ်မှူးဝေါလ်ကားတို့ဟာဗြိတိသျှစစ်သည်အင်အား၁၅၀၀ခန့်ကိုဦးဆောင်ပြီးသွေးဆေးကန်အထိသိမ်းပိုက်ထားတဲ့မြန်မာတပ်တွေကိုရုတ်တရက်ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်ခဲ့ပါတော့တယ်။ဒီတိုက်ပွဲမှာဗြိတိသျှတပ်ခေါင်းဆောင်ဗိုလ်မှူးဝေါလ်ကား(Major Walker)အပါအဝင်အရာရှိ၃ဦးနှင့်တပ်သား၂၄ယောက်ကျဆုံးပြီးအရာရှိ၁၁ဦးနှင့်စစ်သား၃၀၀ခန့်ဒဏ်ရာရခဲ့တယ်လို့ဗြိတိသျှဘက်ကမှတ်တမ်းတွေကဆိုပါတယ်။ဒီဇင်ဘာလ၇ရက်နေ့မှာတော့သွေးဆေးကန်မှာတပ်စွဲထားတဲ့မြန်မာတပ်တွေဟာကန်ဘဲ့ကိုဆုတ်ခွာခဲ့ပါတယ်။ဒီဇင်ဘာလ၁၅ရက်နေ့မှာတော့ရွှေတိဂုံကုန်းတော်ပေါ်ကဗြိတိသျှတပ်တွေဟာကုက္ကိုင်းမှာတပ်စွဲထားတဲ့မြန်မာတပ်တွေကိုရုတ်တရက်ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်ခဲ့ပေမဲ့တောတွင်းမှာတပ်စွဲထားတဲ့မြန်မာတပ်တွေရဲ့နှစ်ဖက်ညှပ်တိုက်ခိုက်ခဲ့မှု့ကြောင့်အရှုံးနဲ့ရင်ဆိုင်ခဲ့ရပြန်ပါတယ်။မြန်မာတပ်တွေဟာအင်္ဂလိပ်တွေနဲ့ဘတစ်ပြန်ကျားတစ်ပြန်ရင်ဆိုင်တိုက်ခိုက်နိုင်ခဲ့ပေမဲ့လည်းလက်နက်ချင်းမမျှတာကြောင့်ရေရှည်စစ်ပွဲမှာရင်ဆိုင်နိုင်ခြင်းမရှိဘဲ၁၈၂၅ခုနှစ်ဖေဖော်ဝါရီလ၆ရက်နေ့မှာတော့ရန်ကုန်စစ်မျက်နှာကနေဓနုဖြူကိုဆုတ်ခွာခဲ့ရပါတယ်။ရန်ကုန်တိုက်ပွဲကိုရှုံးနိမ့်ပြီးသွားတဲ့နောက်မှာတော့မြန်မာတွေဟာနိုင်ငံရဲ့အထွတ်အမြတ်ထားရာရွှေတိဂုံကုန်းတော်ကို၁၈၂၆ခုနှစ်ဒီဇင်ဘာလ၉ရက်နေ့ပထမအင်္ဂလိပ်-မြန်မာစစ်ပွဲစစ်လျော်ကြေးပေးပြီးနောက်မှာမှအင်္ဂလိပ်လက်ကနေပြန်လည်လွှဲပြောင်းရယူခဲ့ရပါတယ်။ဒါပေမဲ့ဒါဟာအပြီးအပိုင်တော့မဟုတ်သေးပါဘူးဒုတိယစစ်ပွဲ၊တတိယစစ်ပွဲတွေကိုထပ်မံရှုံးနိမ့်ပြီးတဲ့နောက်မှာတော့ဗြိတိသျှတွေဟာရန်ကုန်တစ်မြို့လုံးကိုအထက်စီးကနေမြင်နိုင်တဲ့ရွှေတိဂုံကုန်းတော်ကိုခံတပ်ကြီးအဖြစ်တည်ဆောက်တပ်စွဲခဲ့ကြပါတယ်။ခံတပ်တည်ပြီးလူတွေတင်နေခဲ့တာမဟုတ်ပါဘူးရွှေတိဂုံကုန်းတော်ပေါ်မှာသင်္ချိုင်းတစ်ခုကိုပါတည်ဆောက်ခဲ့ပါသေးတယ်။အဲ့ဒိသင်္ချိုင်းကတော့အင်္ဂလိပ်-မြန်မာစစ်ပွဲမှာကျဆုံးခဲ့တဲ့ဗြိတိသျှစစ်သည်တွေရဲ့စစ်သင်္ချိုင်းဖြစ်ပြီးဒီစစ်သင်္ချိုင်းမှာမြုတ်နှံထားခဲ့တဲ့ထင်ရှားတဲ့သူတွေကတော့အမှတ်၁၈ဘုရင့်အိုင်းရစ်တပ်မှဒုဗိုလ်အာရ်ဒူရန်(Lt. R Doran)၊အမှတ်၈မဒရပ်ခြေမြန်တပ်မှာဂျေအမ်တေလာ(J,M Taylor)နဲ့ဝင်ချက်စတာသင်္ဘောမှကပ္ပတိန်စီဂျီလော့(Captain C. G Locke)တို့ဖြစ်ပြီး၎င်းတို့ကိုမြုတ်နှံထားတဲ့နေရာကတော့ရွှေတိဂုံဘုရားအရှေ့မြောက်ထောင့်(တနင်္ဂနွေထောင့်)မှာပဲဖြစ်ပါတယ်။ဒီလိုနဲ့နှစ်တွေကြာလာပြီးတဲ့နောက်မှာတော့ခေတ်ပညာတွေတတ်လာပြီးမျက်စိပွင့်နားပွင့်ဖြစ်လာတဲ့မြန်မာတွေဟာ၁၉၁၉ခုနှစ်အရောက်မှာတော့ရွှေတိဂုံဘုရားပေါ်မှာတပ်စွဲထားတဲ့ဗြိတိသျှတပ်ကိုဘုရာကုန်းတော်ပေါ်ကဖယ်ရှားပေးဖို့အပြင်းအထန်တောင်းဆိုလာကြတဲ့အပြင်ဘုရားပေါ်မှာဖိနပ်စီးတာကိုကန့်ကွက်ခဲ့ကြပြီး၁၉၂၀ခုနှစ်ကျောင်းသားသပိတ်ကြီးအုံကြွလာခဲ့ပါတယ်။၁၉၂၉ခုနှစ်ဇန်နဝါရီလ၂၂ရက်နေ့ရောက်မှရွှေတိဂုံဘုရားကုန်းတော်ပေါ်မှတပ်စွဲထားတဲ့ဗြိတိသျှတပ်တွေဟာကုန်းတော်ပေါ်ကစစ်သင်္ချိုင်းကိုစစ်အခမ်းအနားကျင်းပကာကန်တော်မင် အင်္ဂလိပ်သင်္ချိုင်းကိုရွှေပြောင်းပေးခဲ့ပြီး၁၉၂၉ခုနှစ်နိုဝင်ဘာလ၂၇ရက်နေ့မှာတော့ရွှေတိဂုံဘုရားကုန်းတော်ပေါ်မှာတပ်စွဲထားတဲ့ဗြိတိသျှစစ်တပ်ဟာကုန်းတော်ပေါ်ကပြန်လည်ဆုတ်ခွာသွားခဲ့တာပဲဖြစ်ပါတယ်။ဒါကြောင့်ဗြိတိသျှတွေဟာရွှေတိဂုံဘုရားကုန်းတော်ကို၁၈၂၄ခုနှစ်ကနေ၁၉၂၉ခုနှစ်အထိနှစ်ပေါင်း၁၀၀ကျော်ခံတပ်ကောသင်္ချိုင်းပါပြုလုပ်ပြီးတပ်စွဲခဲ့တာပဲဖြစ်ပါတယ်။မှတ်ချက်။ပုံမှာဒုဗိုလ်ဂျိုးဆက်မောလ်(Lit. Joseph More)ရေးဆွဲခဲ့သည့်ပထမအင်္ဂလိပ်မြန်မာစစ်ကာလရွှေတိဂုံဘုရားရင်ပြင်ပန်းချီကားဖြစ်ပြီးThePrintGallerywebsiteမှာကူးယူဖော်ပြခြင်းဖြစ်ပါသည်။ဦးနတ်ရဲမူရင်းရေးသားသူဆရာအားလေးစားစွာcrdပေးပါတယ်

Zawgyiေ႐ႊတိဂုံကုန္းေတာ္ေပၚကသခ်ႋဳင္းတစ္ခုအေၾကာင္း“ေ႐ႊတိဂုံ”ျမန္မာႏိုင္ငံသူႏိုင္ငံသားတို႔ရဲ႕အထြတ္အျမတ္ထားရာေနရာ၊ျမန္မာကိုကမာၻကသိေစခဲ့တဲ့ေနရာတစ္ခု၊ဒီလိုေနရာတစ္ခုဟာတစ္ခ်ိန္ကျမန္မာလူမ်ိဳးတို႔ရဲ႕စက္ဆုပ္႐ြံရွာဖြယ္လို႔သတ္မွတ္ခဲ့တဲ့သခ်ႋဳင္းနယ္ေျမတစ္ခုျဖစ္ခဲ့တယ္လို႔ေျပာလိုက္ရင္စာဖတ္သူတို႔စိတ္အေႏွာက္အယွက္ျဖစ္သြားမလားေတာ့မသိပါ။ဒါေပမဲ့ဟုတ္ပါတယ္၊ေ႐ႊတိဂုံကုန္းေတာ္ဟာတစ္ခ်ိန္ကသခ်ႋဳင္းတစ္ခုျဖစ္ခဲ့ဖူးပါတယ္။အတိတ္ကိုျပန္ေကာက္ရရင္၁၈၂၄ခုႏွစ္ဒီဇင္ဘာလ၁ရက္ေန႔ပထမအဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ပြဲကာလရန္ကုန္စစ္မ်က္ႏွာမွာျမန္မာေတြရဲ႕သူရဲေကာင္းႀကီးျဖစ္ဦးျဖစ္တဲ့စစ္သူႀကီးသတိုးသုဓမၼမဟာဗႏၵဳလဦးေဆာင္တဲ့ျမန္မာတပ္ေတြနဲ႔ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးဆာအာခ်ီေဘာ္ကင္းဘဲလ္ရဲ႕ၿဗိတိသွ်တပ္ေတြပထမဦးဆုံးအႀကိမ္နဲ႔အျပင္းထန္ဆုံးတိုက္ခိုက္ခဲ့တဲ့စစ္မ်က္ႏွာတစ္ခုအေၾကာင္းကိုျပန္လည္ေျပာျပရမွာပါ။အဲ့ဒါကေတာ့ေ႐ႊတိဂုံတိုက္ပြဲပါပဲ၊အဲ့ဒိေန႔မတိုင္ခင္ကစစ္သူႀကီးမဟာဗႏၵဳလဟာအေနာက္ဘက္စစ္မ်က္ႏွာျဖစ္တဲ့ရခိုင္မွာအဂၤလိပ္ေတြကိုေအာင္ပြဲဆင္ေနခဲ့ၿပီးရန္ကုန္ကို႐ုတ္တရက္သိမ္းပိုက္လိုက္တဲ့ၿဗိတိသွ်တပ္ေတြေၾကာင့္ရန္ကုန္ကိုအျပင္းအထန္ခ်ီတက္လာခဲ့ၿပီးရန္ကုန္ကိုသိမ္းပိုက္ထားတဲ့ၿဗိတိသွ်တပ္ေတြကိုရင္ဆိုင္ဖို႔အစီအစဥ္ေတြေရးဆြဲေနခဲ့ၿပီးၿဗိတိသွ်တို႔ဘက္ကလဲနာမည္ေက်ာ္မဟာဗႏၵဳလကိုရင္ဆိုင္ဖို႔ေ႐ႊတိဂုံတပ္ကိုအင္အားျဖည့္တင္းေနတဲ့အခ်ိန္ပါ။ဒီလိုနဲ႔၁၈၂၄ခုႏွစ္ဒီဇင္ဘာလ၁ရက္ေန႔နံနက္ပိုင္းမွာေတာ့ျမန္မာတပ္ေတြဟာေ႐ႊတိဂုံဘုရားကုန္းေတာ္ရဲ႕ေျမာက္ဘက္မုခ္မွာတပ္စြဲထားတဲ့အဂၤလိပ္တပ္ကိုရင္ဆိုင္ဖို႔မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္တပ္စြဲထားလိုက္ပါတယ္။ဒီဇင္ဘာလ၂ရက္ေန႔နဲ႔၃ရက္ေန႔ေတြမွာျမန္မာတပ္ေတြရဲ႕တပ္မႉးဗိုလ္ခ်ဳပ္မဟာမင္းလွရာဇာဦးေဆာင္တဲ့ျမန္မာတပ္ေတြဟာေ႐ႊတိဂုံကုန္းေတာ္ကိုသိမ္းပိုက္ႏိုင္ဖို႔သမိုင္းဝင္တိုက္ပြဲႀကီးကိုစတင္ဆင္ႏြဲပါေတာ့တယ္။အဲ့ဒိတိုက္ပြဲကေတာ့ျမန္မာသမိုင္းနဲ႔ၿဗိတိသွ်တို႔ရဲ႕သမိုင္းစာမ်က္ႏွာေတြမွာအက်ယ္တဝင့္ေရးထိုးခဲ့ၾကတဲ့ေသြးေဆးကန္တိုက္ပြဲႀကီးပဲျဖစ္ပါတယ္။ဒီဇင္ဘာလ၅ရက္ေန႔မွာေတာ့ဗိုလ္မႉးေဆးနဲ႔ဗိုလ္မႉးေဝါလ္ကားတို႔ဟာၿဗိတိသွ်စစ္သည္အင္အား၁၅၀၀ခန႔္ကိုဦးေဆာင္ၿပီးေသြးေဆးကန္အထိသိမ္းပိုက္ထားတဲ့ျမန္မာတပ္ေတြကို႐ုတ္တရက္ဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္ခဲ့ပါေတာ့တယ္။ဒီတိုက္ပြဲမွာၿဗိတိသွ်တပ္ေခါင္းေဆာင္ဗိုလ္မႉးေဝါလ္ကား(MajorWalker)အပါအဝင္အရာရွိ၃ဦးႏွင့္တပ္သား၂၄ေယာက္က်ဆုံးၿပီးအရာရွိ၁၁ဦးႏွင့္စစ္သား၃၀၀ခန႔္ဒဏ္ရာရခဲ့တယ္လို႔ၿဗိတိသွ်ဘက္ကမွတ္တမ္းေတြကဆိုပါတယ္။ဒီဇင္ဘာလ၇ရက္ေန႔မွာေတာ့ေသြးေဆးကန္မွာတပ္စြဲထားတဲ့ျမန္မာတပ္ေတြဟာကန္ဘဲ့ကိုဆုတ္ခြာခဲ့ပါတယ္။ဒီဇင္ဘာလ၁၅ရက္ေန႔မွာေတာ့ေ႐ႊတိဂုံကုန္းေတာ္ေပၚကၿဗိတိသွ်တပ္ေတြဟာကုကၠိဳင္းမွာတပ္စြဲထားတဲ့ျမန္မာတပ္ေတြကို႐ုတ္တရက္ဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္ခဲ့ေပမဲ့ေတာတြင္းမွာတပ္စြဲထားတဲ့ျမန္မာတပ္ေတြရဲ႕ႏွစ္ဖက္ညႇပ္တိုက္ခိုက္ခဲ့မႈ႕ေၾကာင့္အရႈံးနဲ႔ရင္ဆိုင္ခဲ့ရျပန္ပါတယ္။ျမန္မာတပ္ေတြဟာအဂၤလိပ္ေတြနဲ႔ဘတစ္ျပန္က်ားတစ္ျပန္ရင္ဆိုင္တိုက္ခိုက္ႏိုင္ခဲ့ေပမဲ့လည္းလက္နက္ခ်င္းမမွ်တာေၾကာင့္ေရရွည္စစ္ပြဲမွာရင္ဆိုင္ႏိုင္ျခင္းမရွိဘဲ၁၈၂၅ခုႏွစ္ေဖေဖာ္ဝါရီလ၆ရက္ေန႔မွာေတာ့ရန္ကုန္စစ္မ်က္ႏွာကေနဓႏုျဖဴကိုဆုတ္ခြာခဲ့ရပါတယ္။ရန္ကုန္တိုက္ပြဲကိုရႈံးနိမ့္ၿပီးသြားတဲ့ေနာက္မွာေတာ့ျမန္မာေတြဟာႏိုင္ငံရဲ႕အထြတ္အျမတ္ထားရာေ႐ႊတိဂုံကုန္းေတာ္ကို၁၈၂၆ခုႏွစ္ဒီဇင္ဘာလ၉ရက္ေန႔ပထမအဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ပြဲစစ္ေလ်ာ္ေၾကးေပးၿပီးေနာက္မွာမွအဂၤလိပ္လက္ကေနျပန္လည္လႊဲေျပာင္းရယူခဲ့ရပါတယ္။ဒါေပမဲ့ဒါဟာအၿပီးအပိုင္ေတာ့မဟုတ္ေသးပါဘူးဒုတိယစစ္ပြဲ၊တတိယစစ္ပြဲေတြကိုထပ္မံရႈံးနိမ့္ၿပီးတဲ့ေနာက္မွာေတာ့ၿဗိတိသွ်ေတြဟာရန္ကုန္တစ္ၿမိဳ႕လုံးကိုအထက္စီးကေနျမင္ႏိုင္တဲ့ေ႐ႊတိဂုံကုန္းေတာ္ကိုခံတပ္ႀကီးအျဖစ္တည္ေဆာက္တပ္စြဲခဲ့ၾကပါတယ္။ခံတပ္တည္ၿပီးလူေတြတင္ေနခဲ့တာမဟုတ္ပါဘူးေ႐ႊတိဂုံကုန္းေတာ္ေပၚမွာသခ်ႋဳင္းတစ္ခုကိုပါတည္ေဆာက္ခဲ့ပါေသးတယ္။အဲ့ဒိသခ်ႋဳင္းကေတာ့အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ပြဲမွာက်ဆုံးခဲ့တဲ့ၿဗိတိသွ်စစ္သည္ေတြရဲ႕စစ္သခ်ႋဳင္းျဖစ္ၿပီးဒီစစ္သခ်ႋဳင္းမွာျမဳတ္ႏွံထားခဲ့တဲ့ထင္ရွားတဲ့သူေတြကေတာ့အမွတ္၁၈ဘုရင့္အိုင္းရစ္တပ္မွဒုဗိုလ္အာရ္ဒူရန္(Lt .R Doran)၊အမွတ္၈မဒရပ္ေျချမန္တပ္မွာေဂ်အမ္ေတလာ(J,MTaylor)နဲ႔ဝင္ခ်က္စတာသေဘၤာမွကပၸတိန္စီဂ်ီေလာ့(Captain C.G Locke)တို႔ျဖစ္ၿပီး၎တို႔ကိုျမဳတ္ႏွံထားတဲ့ေနရာကေတာ့ေ႐ႊတိဂုံဘုရားအေရွ႕ေျမာက္ေထာင့္(တနဂၤေႏြေထာင့္)မွာပဲျဖစ္ပါတယ္။ဒီလိုနဲ႔ႏွစ္ေတြၾကာလာၿပီးတဲ့ေနာက္မွာေတာ့ေခတ္ပညာေတြတတ္လာၿပီးမ်က္စိပြင့္နားပြင့္ျဖစ္လာတဲ့ျမန္မာေတြဟာ၁၉၁၉ခုႏွစ္အေရာက္မွာေတာ့ေ႐ႊတိဂုံဘုရားေပၚမွာတပ္စြဲထားတဲ့ၿဗိတိသွ်တပ္ကိုဘုရာကုန္းေတာ္ေပၚကဖယ္ရွားေပးဖို႔အျပင္းအထန္ေတာင္းဆိုလာၾကတဲ့အျပင္ဘုရားေပၚမွာဖိနပ္စီးတာကိုကန႔္ကြက္ခဲ့ၾကၿပီး၁၉၂၀ခုႏွစ္ေက်ာင္းသားသပိတ္ႀကီးအုံႂကြလာခဲ့ပါတယ္။၁၉၂၉ခုႏွစ္ဇန္နဝါရီလ၂၂ရက္ေန႔ေရာက္မွေ႐ႊတိဂုံဘုရားကုန္းေတာ္ေပၚမွတပ္စြဲထားတဲ့ၿဗိတိသွ်တပ္ေတြဟာကုန္းေတာ္ေပၚကစစ္သခ်ႋဳင္းကိုစစ္အခမ္းအနားက်င္းပကာကန္ေတာ္မင္အဂၤလိပ္သခ်ႋဳင္းကိုေ႐ႊေျပာင္းေပးခဲ့ၿပီး၁၉၂၉ခုႏွစ္ႏိုဝင္ဘာလ၂၇ရက္ေန႔မွာေတာ့ေ႐ႊတိဂုံဘုရားကုန္းေတာ္ေပၚမွာတပ္စြဲထားတဲ့ၿဗိတိသွ်စစ္တပ္ဟာကုန္းေတာ္ေပၚကျပန္လည္ဆုတ္ခြာသြားခဲ့တာပဲျဖစ္ပါတယ္။ဒါေၾကာင့္ၿဗိတိသွ်ေတြဟာေ႐ႊတိဂုံဘုရားကုန္းေတာ္ကို၁၈၂၄ခုႏွစ္ကေန၁၉၂၉ခုႏွစ္အထိႏွစ္ေပါင္း၁၀၀ေက်ာ္ခံတပ္ေကာသခ်ႋဳင္းပါျပဳလုပ္ၿပီးတပ္စြဲခဲ့တာပဲျဖစ္ပါတယ္။မွတ္ခ်က္။ပုံမွာဒုဗိုလ္ဂ်ိဳးဆက္ေမာလ္(Lit. Joseph More)ေရးဆြဲခဲ့သည့္ပထမအဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ကာလေ႐ႊတိဂုံဘုရားရင္ျပင္ပန္းခ်ီကားျဖစ္ၿပီးThePrintGallerywebsiteမွာကူးယူေဖာ္ျပျခင္းျဖစ္ပါသည္။ဦးနတ္ရဲမူရင္းေရးသားသူဆရာအားေလးစားစြာcrdေပးပါတယ္